Stadsvisie Soledar, Oekraïne

Soledar, stedenbouwkundige strategie en landschapsontwerp

“Het geschenk van zout” is de betekenis van de naam Soledar, een klein stadje in Oost-Oekraïne. Voor cultureel platform Izolyatsia, dat oorspronkelijk in het bezette Donetsk gevestigd was, is het plaatsje typerend voor de huidige situatie van Oekraïne van dit moment: een typische Sovjet-stad, vlakbij het bezette gebied. Sinds de bezetting van regio’s van de Donbass vertrekken bij gebrek aan werk en culturele en sociale ontwikkelingen.

De vraag aan 12N was: hoe kan de publieke ruimte bijdragen aan de verandering van de stad? 12N Urban Matters nodigde Mare uit om deel te nemen als specialist in publieke (culturele) gebouwen. Het resulteerde na een korte onderzoeks- en ontwerpfase in een kunstinstallatie en een video van het werk.

Het ontwerp beoogt een verbinding te maken tussen het ondergrondse en bovengrondse; onder de grond zijn zoutmijnen met daarbinnen een eigen toeristische en culturele wereld. Door de magie van de verlichting van deze wereld naar boven te brengen krijgt de publieke ruimte een nieuwe definitie. Mijnschachten die je van grote afstand, én vanuit het centrale park in de stad, kunt zien, worden verlicht en worden bakens in het landschap. Daarnaast zijn in het ontwerp diverse programmatische en ruimtelijke ontwikkelingen voorgesteld voor een centraal gelegen park en een natuurlijke heuvel aan de rand van stad.

Het centrale park heeft oude verhalen om te vertellen. Het wordt nu vooral als transit route gebruikt. Niet om te verblijven maar om te passeren. Er zijn herinneringen aan vroeger, aan samen, ontmoeting. Maar dit is deels sentiment en vraagt om nieuwe verbeelding, nieuwe zorg en een nieuwe (beeld)taal. Met het ontwerp leggen we een nieuwe laag over de oude stad, maar de oude stad blijft bewust ook zichtbaar. We stellen een andere blik voor, een nieuw perspectief, dat hoop en plezier geeft.

Het ontwerp van de parken geldt als een masterplan waarin om een relatief goedkope manier voorstellen worden gedaan voor nieuw stedelijk meubilair, cultureel programma, (inheemse) planten en bomen, zonder opnieuw te beginnen. Centraal komt een uitkijktoren met terras, gemaakt van oude onderdelen van schachten, mijnwerkersmaterieel aangevuld met lokale materialen. Een oude vorm in een nieuwe vorm en functie: een baken van licht en kleur. Een plek die vraagt om naartoe te komen. Een plek waar je liever wilt klimmen dan dalen.

Lokale vlogger Pavel maakte er deze video over.

Voor: Izolyatsia cultural platform
Period: December 2021
With: Marjo van Schaik, Mare

Innovator Berlijnplein

Berlijnplein Utrecht_innovatie en ontwikkeling

Berlijnplein. Een gebied van 9000 m2, circulair gebouwd, met een mix aan buiten- en binnenruimtes, bijzondere architectuur, verrassende installaties, een divers cultureel programma en werkruimtes voor makers. Een plek waar je elkaar kunt ontmoeten, kunt ronddwalen en je laten verrassen door kunst en design. Een plek waar je zelf actief aan de slag kunt en waar steeds iets anders te doen en te beleven is.

Er is één overkoepelend thema: De toekomst van de stad. Nu steeds meer mensen wonen en werken in een stedelijke omgeving, wordt dit een urgent thema. Hoe houden we onze steden gezond en leefbaar? Wat is de rol van technologie? Hoe worden de sociale verhoudingen in de stad van de toekomst? Van wie is de stad eigenlijk? Een fascinatie voor dit soort vragen over de toekomst van de stad is wat alle ‘bewoners’ en bezoekers van het Berlijnplein verbindt. Samen gaan zij er mee aan de slag, vanuit verschillende werkvelden en middelen, zoals de kunsten, design, technologie, journalistiek, sociaal-cultureel (jongeren)werk en onderwijs.

Het programma is er voor een brede doelgroep; van gezinnen in Leidsche Rijn die er op een zondagmiddag vertoeven, jongeren uit de omgeving die uitgedaagd worden zelf maker te worden of mee te doen, tot cultuurliefhebbers van ver daarbuiten die een bijzonder evenement bezoeken.

Dit verhaal is inmiddels uitgewerkt en vastgesteld als “Ontwikkelkader Berlijnplein”. In Leidsche Rijn centrum was jaren geleden een groot nieuw theater bedacht. Maar nu wordt hier op een andere, organische manier gewerkt. Vorm volgt ambitie. Hier wordt de toekomst van de stad gemaakt. Met cultuur, met ontmoeting, met bouwen, met de buurt en met spraakmakende projecten. En – niet in de laatste plaats – volgens circulaire principes.

Fulco Treffers kan in dit project alle ervaring kwijt die hij in de loop der jaren heeft opgedaan in participatie en co-creatie, gebiedsontwikkeling, de kunst- en cultuursector, ruimtelijk ontwerp en circulair bouwen. Samenwerken, vertalen, verbinden, innoveren, verdiepen: de rol van Fulco is om de grote stapel aan ambities elkaar te laten versterken, zowel op korte als lange termijn. Fulco heeft als accountmanager innovatie in het projectteam een schakelrol tussen de verschillende inhoudelijke doelen onderling en tussen de ambtenaren, marktpartijen en culturele partners.

website www.berlijnpleinutrecht.nl
en als boekje Ontwikkelkader Berlijnplein

In opdracht van: Gemeente Utrecht, met onder andere RAUM, DePlaatsmaker
In samenwerking met: Copper8, Tender People, Bestwerk, Beeldstories

Mariupol Museum, Oekraïne

MaMy Mariupol Museum_een plek van herinneringen

Herinneringen liggen verborgen in de ziel van het gebouw. Sommige van deze herinneringen weerspiegelen goede tijden: het residentiële tijdperk en de gymnasium periode. Sommigen weerspiegelen daarentegen slechte tijden: de schietpartijen, de oorlog en de ruïnes.

De architectuur in dit plan herkent, erkent en eert het verleden én reikt naar de toekomst. Zowel de traditionele als de vooruitstrevende burger verhoudt zich tot het gebouw alsof het van hem is. De oude gevels langs de openbare straten worden behouden, gerenoveerd en vernieuwd met grote ramen. Achter de oude muur verrijst een nieuw hedendaags gebouw dat een nieuw tijdperk inluidt. Het is gemaakt van betonnen kolommen en vloeren en van met hout omlijst glas. De dubbele gevels vertegenwoordigen de spanning en de werking tussen oud en nieuw, gesloten en open, privé en openbaar.

De stenen muren worden deels bedekt met houten panelen. Alle inwoners van Mariupol worden om hun herinneringen gevraagd uit dagboeken, kleine schoolboeken of ansichtkaarten. Honderden, duizenden herinneringen aan de stad, de bombardementen en het dagelijks leven worden verzameld tijdens een project dat door de hele stad wordt georganiseerd. Al deze herinneringen worden op houten panelen gebrand en worden onderdeel van de collectieve ziel van de plek. De panelen worden aan de buitenzijde van delen van de oude muur geplaatst, met de tekst of tekening aan de achterzijde. Als persoonlijke geheimen. Slechts één sleutelwoord uit elke herinnering wordt aan de voorkant geschreven en weerspiegelt het collectieve gevoel.

Het gebouw verbindt activiteiten, mensen en ruimtes. Van buiten naar binnen, van verdieping tot verdieping, van kamer tot kamer. Met veel mogelijkheden om te zitten, te praten en te reflecteren. Nieuwe herinneringen worden verzameld op een kunstinstallatie in de hoogte. De koffiebar (-1) en het restaurant (bovenste verdieping) markeren de eindpunten.

De inrichting van het gebouw is open, ruimtelijk en flexibel om ruimte te bieden aan verschillende soorten evenementen, zelfs tegelijkertijd. Het gebouw toont nieuwe perspectieven door middel van kunst, programma’s, ontmoetingen, evenementen en architectuur. Op alle mogelijke manieren nodigt de architectuur en het interieur bezoekers uit om zich welkom te voelen en deel te nemen.

De locatie van de ingang, liften en trappen dragen bij aan een zeer flexibele indeling en eenvoudige routes voor het programma van nu en de toekomst. De buitenkiosk met een winkel, koffie en kaartjesbalie verbetert de kwaliteit van de openbare ruimte en markeert het museum vanaf het Teatral’na-plein gezien.

Het artiestenverblijf ligt op de eerste verdieping met een eigen ingang en trappenhuis. Om de aanwezigheid en energie van de kunstenaars te benadrukken, ligt hun belangrijkste ontmoetings- en werkplek binnenin de oude voetbrug aan de achterkant. Jaarlijks kan een kunstenaar gevraagd worden om het uiterlijk van de oude brug te veranderen.

De naam MaMy staat voor Mariupol Museum. Een moderne naam voor het nieuwe instituut, met een knipoog naar MoMa (New York) of MMMA (Moskou). Maar ook verwijzend naar het Russische en Oekraïense woord voor ‘moeder’, degene die jou je hele leven kent en je herinneringen en geheimen bewaart, en degene waar we altijd mee kunnen praten.

Bijdrage aan de architectuurprijsvraag in Mariupol ‘Port of Cultures’. Met 49 inzendingen uit 21 landen.

Download het ontwerp

In samenwerking met: Egor Shtefan en Hannah Pikovska
Periode: januari 2020

Buitenruimte RAUM, Utrecht

RAUM Utrecht_buitenruimte ontwerp

RAUM, een nieuwe culturele instelling in een jonge wijk. Een nieuw cultuurcluster. Een toevoeging aan het hart van Leidsche Rijn. Bovenop de A2. Het is een cultuurinstelling die niet zelf de eigen toekomst wil bepalen, maar dat wil doen met de buurt, met kunstenaars, met stakeholders in de stad.

De uitstraling van de buitenruimte bij RAUM (ca 4000 m2) was hard aan vernieuwing toe. In feite oogde het gebied als een braakliggend festivalterrein waar tijdens een groot deel van het jaar de regenplassen, vuilnisbakken en geparkeerde auto’s toch het beeld bepaalden. De belangrijke wens was om een plek te maken die geschikt is voor grotere evenementen maar ook uitnodigt om te gebruiken als er niets geprogrammeerd en georganiseerd is. Met een budget passend bij een periode van inrichting van circa vijf jaar.

Door het toepassen van grote houten frames in het gebied en paden van stelconplaten met tussenliggend groen is het gebied op drie schaalniveaus te gebruiken. De groenvlakken geven aanleiding tot kleine ontmoetingen, mogelijk meerdere gelijktijdig. De frames delen het gebied in in een centraal plein met vier aangrenzende zones. Tussen de frames zijn vlakken waar grotere objecten of activiteiten kunnen plaatsvinden. En door het transparante karakter van de frames kan ook het totale gebied voor één groot evenement ingezet worden.

In het ontwerp is uitgegaan van de circulaire gedachte. Materialen die al op het terrein aanwezig waren (aanwezige klinkers, grind en stelconplaten) werden hergebruikt. Nieuwe objecten werden zoveel mogelijk gemaakt van biobased materiaal. Demontabel, dus herplaatsbaar en aanpasbaar als over een aantal jaar meer permanente bebouwing van de locatie wordt gerealiseerd.

Zie https://www.youtube.com/watch?v=r_qb9Huo7_A&t=39s voor een filmpje kort voor oplevering.

In opdracht van: RAUM
In samenwerking met: LaBolleur, Donkergroen, Venividimultiplex en 100%FAT.

Zhytomyr cultuurstad, Oekraïne

Cultuur in Zhytomyr_Oekraïne

“Zhytomyr??? Wat ga je daar dan doen?”
“In Zhytomyr is werkelijk niks te doen!”
“Zhytomyr is een stad om hard voorbij te rijden.”

Een greep uit de reacties van Oekraïense vrienden en collega’s naar aanleiding van de mededeling dat 12N uitgenodigd was in de stad Zhytomyr, op anderhalf uur rijden van Kiev.

Met een korte tour door de stad werd duidelijk hoe ongelijk deze mensen hadden, maar hoe begrijpelijk deze reacties toch ook waren. De stad is bedekt onder een figuurlijke dikke laag stof. De bestaande stedenbouw en architectuur bieden enorme kansen, maar de kansen worden nauwelijks gegrepen. Vervallen en verlaten bioscopen en openlucht danslocaties. Sovjet-mozaïek in parken en op gebouwen, maar in verval. Net als de parken en bomenlanen.

Naar aanleiding van een eerste scan van Zhytomyr zijn 12N en Mare uitgenodigd om onderzoek te doen naar de kansen voor cultuur in de stad. 12N vanuit de relatie tussen architectuur, stedenbouw, openbare ruimte en cultuur. Mare vanuit cultuurprogramma, organisatie en identiteit.

Bekijk de video van het eerste bezoek aan Zhytomyr: https://www.youtube.com/watch?v=957Zy_NJ14M
Download hier de presentatiesheets: Zhytomyr Fulco Treffers

In opdracht van: Zhytomyr stakeholders
Met medewerking van: Marjo van Schaik, Mare
Periode: 2017 – 2018

Oprichter broedplaats TAC, Eindhoven

TAC_Temporary Art Centre

Zoals veel goeie ideeën is TAC gestart aan de bar in de kroeg.

Een aantal jaren later was er een stichting, een organisatie, een gebouw, maar vooral: heel veel kunstenaars, designers, muzikanten, theatermakers, mode-ontwerpers, architecten, die samen een bruisende experimentele broedplaats voor jongeren hebben gemaakt. Fulco Treffers was een van de oprichters, en jarenlang de ‘centrale middenvelder’ van deze dynamische vrijwilligersorganisatie. In deze periode ontwikkelde TAC zich van een idee op een bierviltje naar een projectplan, en van een pioniersfase naar een kernspeler in het Eindhovens en Nederlandse culturele landschap.

Vele tentoonstellingen, optredens, voorstellingen en festivals later leeft TAC als nooit tevoren. En kijkt Fulco zo nu en dan nog eens naar de vele filmpjes van TAC_Live of in de prachtige boekjes die gemaakt werden in de eerste jaren: VanTAC.

1999 eerste ideefase
2004 start TAC
2011 afscheid Fulco Treffers

www.tac.nu

Een aantal VanTAC boekjes zijn hier in te zien:
VANTAC 1
VANTAC 2
VANTAC 4
VANTAC 7
VANTAC 10
VANTAC 11
VANTAC 12
VANTAC 13

Creatief kwartier, Dordrecht

Voorstraat Noord Dordrecht_ontwikkeling functioneel programma Voorstraat Noord als Cultuurstraat

Met welke maatregelen schep je in de monumentale Voorstraat Noord in Dordrecht het juiste klimaat voor creatieve, dynamische initiatieven? 12N inventariseerde de mogelijkheden om van de 130 monumenten in de straat en de daartussen liggende bebouwing alsmede de openbare ruimte door accentverschuiving meer vitaliteit te creëren.

De inventarisatie mondt uit in advisering aan zowel de afdeling Economische Zaken als aan de afdeling Culturele Zaken. Reden om 12N in te schakelen was de ervaring in het optimaliseren van de relatie tussen cultuur en stad. In de smalle straat bleken de organisatorische en programmatische aanbevelingen veel meer kans te geven tot verandering dan ruimtelijke ontwerpvraagstukken. Met verbeelding door collages werden de ideeën voor toekomstmodellen geschetst.

In opdracht van: gemeente Dordrecht
Periode: november 2005 – maart 2006

Cultuur-buurt, Eindhoven

Viktoriakwartier_programmatische visie van culturele creatieve wijk

Hoe maak je een wijk die organisch moet groeien? Wat doe je wel en wat doe je niet? 12N Urban Matters ontwikkelde een toolkit en kader waar gebruikers, corporatie en gemeente mee verder konden.

Opdrachtgever wenste een inventarisatie van programmatische en organisatorische aspecten bij de ontwikkeling van het Viktoriakwartier in Eindhoven, waar een dynamische creatieve/culturele wijk moet verrijzen. Het Viktoriakwartier in Eindhoven is een gepland transformatie- en nieuwbouwproject waarin wonen, culturele recreatie en creatieve bedrijvigheid in de vorm van een intiem ‘wijkje’ samen moeten komen. Dit is gesitueerd in het historische hart van de stad, waar oud en nieuw samen gaan, en de stad de winkeldrukte loslaat en een creatief dwaalmilieu ontstaat.

Om te zorgen voor de juiste programmatische conceptontwikkeling, planning en uitvoering schakelde de ontwikkelende partij Woonbedrijf in overleg met de gemeente Eindhoven 12N in voor het programmamanagement. 12N inventariseerde welke functies er binnen het Viktoriakwartier verenigd konden worden en welke randvoorwaarden daarvoor nodig zijn. 12N stelde de programma’s van eisen op, deed doelgroepenstudies, en bepaalde in overleg met opdrachtgever en adviserend makelaar de definitie van de prijskaders voor huur van woningen en atelier-,winkel- en kantoorruimte. Middelen die 12N daarbij inzette zijn excursies, netwerkdagen, atelierdagen, conceptcookers en evenementen, waarbij ook externe experts en culturele ondernemers als kennisbron en creatieve katalysatoren werden benut.

12N deed ook aanbevelingen op het gebied van identiteit, het omgaan met bestaande en historische stedenbouwkundige elementen, werving en selectie van bewoners/gebruikers, contact met stakeholders, communicatiestrategie en organisatiestructuur. Tussenproducten en presentaties sloten aan op de stijl van het project. Zo werden er publieksessies georganiseerd met on-the-spot-interviews, virtuele 3-D-animaties, dj’s, vj’s, livemuziek en een plankaart van 14 x 14 meter waarvan de bezoekers een stukje wijk mee konden nemen.

Er werd zeer intensief samenwerkt met Matthijs Bouw van One architecture. Hij werkte aan de ruimtelijke kaders. 12N gaf programmatisch richting. De ontwikkeling van het Viktoriakwartier is vanwege prioriteringsaspecten in de bouwopgave grotendeels stil komen te liggen.

Download PDF

In opdracht van: Woningbouwcorporatie Woonbedrijf
Periode: 2005 – 2007
In samenwerking met: One Architecture