Stadsvisie Soledar, Oekraïne

Soledar, stedenbouwkundige strategie en landschapsontwerp

“Het geschenk van zout” is de betekenis van de naam Soledar, een klein stadje in Oost-Oekraïne. Voor cultureel platform Izolyatsia, dat oorspronkelijk in het bezette Donetsk gevestigd was, is het plaatsje typerend voor de huidige situatie van Oekraïne van dit moment: een typische Sovjet-stad, vlakbij het bezette gebied. Sinds de bezetting van regio’s van de Donbass vertrekken bij gebrek aan werk en culturele en sociale ontwikkelingen.

De vraag aan 12N was: hoe kan de publieke ruimte bijdragen aan de verandering van de stad? 12N Urban Matters nodigde Mare uit om deel te nemen als specialist in publieke (culturele) gebouwen. Het resulteerde na een korte onderzoeks- en ontwerpfase in een kunstinstallatie en een video van het werk.

Het ontwerp beoogt een verbinding te maken tussen het ondergrondse en bovengrondse; onder de grond zijn zoutmijnen met daarbinnen een eigen toeristische en culturele wereld. Door de magie van de verlichting van deze wereld naar boven te brengen krijgt de publieke ruimte een nieuwe definitie. Mijnschachten die je van grote afstand, én vanuit het centrale park in de stad, kunt zien, worden verlicht en worden bakens in het landschap. Daarnaast zijn in het ontwerp diverse programmatische en ruimtelijke ontwikkelingen voorgesteld voor een centraal gelegen park en een natuurlijke heuvel aan de rand van stad.

Het centrale park heeft oude verhalen om te vertellen. Het wordt nu vooral als transit route gebruikt. Niet om te verblijven maar om te passeren. Er zijn herinneringen aan vroeger, aan samen, ontmoeting. Maar dit is deels sentiment en vraagt om nieuwe verbeelding, nieuwe zorg en een nieuwe (beeld)taal. Met het ontwerp leggen we een nieuwe laag over de oude stad, maar de oude stad blijft bewust ook zichtbaar. We stellen een andere blik voor, een nieuw perspectief, dat hoop en plezier geeft.

Het ontwerp van de parken geldt als een masterplan waarin om een relatief goedkope manier voorstellen worden gedaan voor nieuw stedelijk meubilair, cultureel programma, (inheemse) planten en bomen, zonder opnieuw te beginnen. Centraal komt een uitkijktoren met terras, gemaakt van oude onderdelen van schachten, mijnwerkersmaterieel aangevuld met lokale materialen. Een oude vorm in een nieuwe vorm en functie: een baken van licht en kleur. Een plek die vraagt om naartoe te komen. Een plek waar je liever wilt klimmen dan dalen.

Lokale vlogger Pavel maakte er deze video over.

Voor: Izolyatsia cultural platform
Period: December 2021
With: Marjo van Schaik, Mare

Space-S, sociale participatie

Space S_Klantgestuurde nieuwbouw op de vierkante meter

‘Wat zou jij hier bouwen, op Strijp-S? Welk programma? Welke vorm? We hebben berekend dat er ongeveer 400 woningen zouden kunnen komen. Maar hoe en wat?’

Met deze vraag kwam Woonbedrijf in 2012 naar 12N Urban Matters. Een oproep om mee te denken over wonen op Strijp-S. Een braakliggend terrein op Eindhovens grootste transformatiegebied. Waar voormalige Philipsfabrieken en kantoorpanden herdoopt worden tot het culturele hart van Eindhoven.

Het was een vraag die iedere ontwerper wel wil krijgen. Maar ook een vraag die knaagt aan het geweten: ik had altijd beweerd dat bij grote ontwikkelingen de ontwerper heel terughoudend moet zijn. Te veel Nederlandse locaties en landschappen zijn verpest door eenvormigheid, door te veel te bouwen in eenzelfde stijl en tijd. En nu ging ik…?

Een tweede vraag diende zich al snel op: weet ik wel goed wat bewoners willen? Een huis met een tuintje? Een penthouse boven de stad? En wat nog meer? En wat als je dat niet kunt betalen? Is het niet gedifferentieerder dan dat?

Mijn antwoord aan de corporatie was daarom: we moeten toekomstige bewoners vragen wat ze willen, hoe ze willen wonen. Dat doen we in bestaande buurten. Dat kunnen we in nieuwbouw ook doen.
Mijn voorstel dus: 12N wil graag hiervoor het proces ontwerpen, en niet het gebouw. Met kennis van stedenbouwkundig en architectonisch ontwerp.

Het leidde tot heel veel leerzame momenten. Over ontwerpen. Over theorie en praktijk van betrokkenheid. Over veranderingen in organisaties. Maar vooral over wonen. Dat het niet alleen over een goede plattegrond gaat, maar over wonen in de brede betekenis: over buren, over huren, over veiligheid en over gezamenlijkheid, over binnen en buiten.

Ik gun iedere bewoner, iedere ontwerper opdrachtgever een proces als dit. Het is en was goud waard.

Dynamiek
Saai was het nooit. Saxofoon spelen om een geluidstest te doen met bewoners. In een dag op en neer naar Parijs om hét voorbeeldproject te bekijken én heel veel in gesprek te zijn met elkaar. Deadlines halen omdat ondanks alle bijeenkomsten en gesprekken toch gewoon de planning gehaald moest worden. En een nachtje kamperen op de bouwplaats, op initiatief en uitnodiging van de actieve kern.

Fulco Treffers kon de volle breedte van zijn ervaring inzetten. Als projectleider van een groot team van Woonbedrijf, Stam+De Koning en adviseurs. Als stedenbouwkundig ontwerper in het team bij Urhahn. Als bouwkundige bij het reageren op voorstellen van architect Inbo en aannemer Stam + De Koning. En als workshopontwikkelaar en sessieleider bij alle bijeenkomsten met bewoners.

Door Rutger Büch en Stefan Herwich uit te nodigen in het projectteam werd de kennis over klantgestuurd werken én gebruik van social media versterkt. Deze strategische kennis wordt weer ingezet in andere projecten in andere steden.

Klantgestuurd gaat verder dan klantgericht
Klantgericht, dat kennen we wel: de klant centraal, goed luisteren, netjes communiceren. 12N Urban Matters ging bij SPACE-S nog een paar stappen verder: de klant werkelijk aan het stuur zetten. Waarom zou je dat niet ook toepassen in een nieuwbouwproject? Het resultaat is daar.
Het resultaat is er inmiddels. Er is geen vertraging, misschien eerder nog een versnelling ten opzichte van regulier. Er is geen budgetoverschrijding. Er zijn diverse prijzen en nominaties geweest, en honderden landelijke lezingen gehouden. Maar vooral: er is een bewonersgroep met een prachtige woonplek.

Het ontwerp: van buiten naar binnen
Alles was anders dan anders in het ontwerpproces van SPACE-S. Nog voordat er een ontwerpbureau in beeld was, gaven toekomstige bewoners al aan wat ze terug wilden zien in hun woonomgeving. De gebruikelijke procesgang bij Woonbedrijf werd daarmee ook op z’n kop gezet. Dat vroeg om een continu flexibele houding van medewerkers, die een helder doel voor ogen hielden en moesten vertrouwen op het proces.

Afgerond en echt begonnen
In december 2016 werden de eerste woningen van SPACE-S opgeleverd. De trein rolt, de laatste ontwerpkeuzes voor de gemeenschappelijke ruimtes en entrees zijn gemaakt. De bewonersorganisatie is opgericht en versterkt, 12N heeft met workshops en excursies kennis en ervaring overgebracht aan de bewoners én de medewerkers van Woonbedrijf. Voor de fase van wonen en beheren wordt het zelfbeheer verder uitgewerkt.

De rol van 12N Urban Matters zit erop. Het project is afgerond en het project is begonnen.

In opdracht van: Woonbedrijf
Periode: 2013-2017
Lees hier het projectboek: SPACE-S _ 12N

Prijzen:

Vanenburg Award 2014 (corporatieprijs)
Dirk Roosenburgprijs 2017 juryprijs, beste gebouw Eindhoven
Dirk Roosenburgprijs 2017, publieksprijs, beste gebouw Eindhoven
Beste gebouw van 2018, in de categorie Leefbaarheid & Sociale Cohesie, door Bond
Nederlandse Architecten (BNA)
Beste gebouw van 2018, publieksstemming, georganiseerd door BNA ism Volkskrant
European Collaborative Housing Award 2019, Eerste prijs voor het beste sociale woningbouwproject van Europa.
World Habitat Silver Award Verenigde Naties.

www.space-s.nl
www.facebook.com/space040

Circulair woonconcept

Onderzoek circulaire sociale woningen

Woningcorporatie Woonbedrijf heeft in haar duurzaamheidsbeleid vastgelegd dat zij binnen nu en 10 jaar circulair willen zijn. Om dit te bereiken is een experiment gestart. Het doel was om 15 sociale huurwoningen bouwen uit eigen grondstoffen. Daarbij is het bouwbesluit uitgangspunt en zijn de woningen geschikt voor de doelgroep van de corporatie.

Een creatief team, waaronder 12N Urban Matters, kwam bij elkaar om de volgende stap te maken in duurzame sociale woningbouw. Het is zeer belangrijk om hierin door te ontwikkelen, te experimenteren, en er van te leren. Bewoners werden betrokken om mee te denken, mee te ontwerpen. Fulco Treffers was verantwoordelijk voor ontwerp van de buitenruimte en de verbinding met de bewoners en ambities rondom leren, vastleggen en presenteren aan de buitenwereld. Ook is hij eindverantwoordelijk voor het ontwerp van de buitenruimte.

In samenwerking met: Inbo architecten, Van Liempd, Baetsen, Stam + De Koning

Park Severodonetsk, Oekraïne

Severodonetsk_park and cultural venue

12N werd gevraagd als hoofdontwerper van een parkinrichting en publiek gebouw. Ontwerp voor een multifunctioneel stadspark (2 ha) met daarin een publiek gebouw voor ontmoeting, cultuur en werk. Het doel van het ontwerp is om de lokale stakeholders de potentie van de plek te kunnen laten zien om draagvlak en financiën voor de plek te genereren.

Het park is een ‘vergeten’ plek in het centrum van Severodonetsk, een stad dicht bij de Russische grens en het oorlogsgebied. Severodonetsk is ontworpen vanuit consequent toegepaste socialistische principes, maar is de afgelopen decennia in onderhoud en beheer behoorlijk in kwaliteit achteruit gegaan. De voormalige sportvelden zijn nu braakliggend zand en modder, maar hebben de potentie om een parel in de ketting van publieke voorzieningen in de stad te zijn.

Met een team van collega’s uit Tbilisi (Georgië) en Severodonetsk (Oekraïne) werd in korte tijd gewerkt aan participatie, parkontwerp, parkinrichting en het ontwerp van een multifunctionele culturele locatie. Fulco Treffers was verantwoordelijk voor het overall ontwerp van het park en het gebouw. De collega’s uit Georgië waren voornamelijk verantwoordelijk voor participatie, vraagspecificatie en organisatie. De collega’s uit Severodonetsk werkten aan het 3D-model en aan de groeninrichting.

Inwoners uit de stad werden in zeven sessies uitgenodigd om mee te denken over de functionaliteit van het park van 2 hectare. De input heeft onder andere geleid tot een diversiteit aan mogelijke binnen- en buitenactiviteiten voor het park. Er is een keuze gemaakt om het park in te delen in een aantal zones met een eigen karakter voor verschillende doelgroepen. Hiermee ontstaat een zachte scheiding tussen meer rustige en meer dynamische plekken, en tussen open zones die vrij ingevuld kunnen worden en meer gepland zijn. Culturele evenementen zijn georganiseerd vanuit en bij het parkgebouw, waar ook binnenactiviteiten plaatsvinden. Er is een sterke relatie tussen gebouw en park in materiaal, groen, vorm, en kleurgebruik.

Bij het ontwerp van het gebouw is rekening gehouden met een compacte basis die technisch eenvoudig op te lossen is, waarmee een koste-efficiënte indeling is gemaakt. Door de dakvorm en glaspartij onderscheidt het gebouw zich toch van de grijze sovjet-architectuur, een belangrijk signaal tijdens de participatiesessies. Het park maakt binnen de sterke orthogonale structuur van de stad een nieuwe poëtische zachte toevoeging aan het stedelijk weefsel. Door de relatief lage arbeidskosten is rekening gehouden met materiaalkeuze, plant- en boomkeuze, speelinrichting en beheer en onderhoud.

In opdracht van: USAID en gemeente Severodonetsk
Periode: februari – maart 2020

Smart City Luhansk en Donetsk, Oekraine

Luhansk en Donetsk regio_smart city development in Oost-Oekraïense steden

15 steden en dorpen vlakbij de oorlogsgrens in Oost-Oekraïne. In eerste instantie misschien niet de meest logische plek om aan technologische stadsontwikkeling te doen. Of juist wel?

Een voorbeeld: een regionale hoofdwaterleiding die door het bezette oorlogsgebied gaat levert conflict op. Hoeveel water wordt er gebruikt in het bezette gebied, en hoe wordt dat betaald? Met eenvoudige it-apparatuur met transparante data kan bij einde en begin van de waterpijpleiding gemeten worden wat de bezetters moeten betalen. Maar ook online dienstverlening of online hulpverlening voor mensen die tegen de oorlogsgrens wonen kan zorgen voor verbetering van leefomstandigheden, hoe complex hun omstandigheden ook zijn.

Voor VNG International werkte Fulco Treffers als strategisch adviseur aan de ontwikkeling van smart city oplossingen in deze steden. In grote lijnen kende het project vier fasen: kennisontwikkeling – vertaling naar lokale situatie – keuze – samenwerking en verdieping.

Het proces kent meerdere fasen. In de eerste fase werd kennis van over de hele wereld gedeeld over ICT toepassingen bij waterzuivering, openbaar vervoer, luchtkwaliteit, dienstverlening en stedenbouwkundig ontwerp en planning. In de tweede en derde fase vertaalden de vijftien betrokken steden de verworven kennis naar de eigen lokale situatie, de urgentie en de prioritering. Fulco Treffers ondersteunde de steden in intensieve sessies bij het formuleren van de juiste vraagstelling en prioritering en keuzes. In elke gemeente waren multi-problematieken met openbaar vervoer, jeugdwerk, overheids-services en beheer en onderhoud van de openbare ruimte.
In de vierde fase werd een verdiepingsbezoek gebracht aan een selectie van de betrokken steden. Tijdens die bezoeken werden lokale ontwikkelingen verder onderzocht en werden stedenbouwkundige planningsvraagstukken aan de orde gesteld. Wat doe je met honderden hectaren aan stilstaande industrieterreinen? Hoe ga je om met de opgedroogde toeristische instroom in oude historische stadjes? Hierbij gaf Fulco Treffers met een vorm van fastforward design compacte adviezen aan de steden.

Het meest bijzondere moment van dit project? Tijdens een rondwandeling in het centrum van Ivano-Frankivsk maakten vertegenwoordigers van het plaatsje Stanica Luhansk plotseling heel veel foto’s van een modern openbaar toilet. Deze zelfreinigende toiletten zijn hygiënisch en kosten veel minder in beheer. Waarom werden de foto’s gemaakt? In Stanica Luhansk is één van de drie zwaar bewaakte grensovergangen van Oekraïne naar het bezette gebied en terug. Hier kunnen mensen die familie over de grens hebben toch min of meer veilig oversteken. Maar deze oversteek kost minimaal vier uur wachten vanwege alle administratieve handelingen en onderbezetting van deze plek. Het eerste wat ze nodig hebben als ze in Oekraïne aankomen? Een schoon toilet.

In opdracht van: VNG International en 15 lokale steden
Periode: zomer 2019
In samenwerking met: Uliana Sydor

Zoetermeer bewoners-stadsvisie

Zoetermeer 2030_de toekomst van de stad

Zoetermeer groeit. Er wordt in de stad geïnvesteerd. In nieuwe woningen, mensen en wijken in de bestaande stad. Maar wat is er nog meer nodig? Hoe en waar kunnen we een kwaliteitsslag maken? 12N is gevraagd om het proces vorm te geven waarin 125.000 bewoners kunnen meepraten over de toekomst van de stad.

Hoe vergroten we de leefbaarheid, welzijn en veiligheid? Waarmee verbeteren we de aantrekkelijkheid van de stad: groen, cultuur, sport, winkels, evenementen? Welke plekken in de stad kunnen beter? Hoe zorgen we voor meer werkgelegenheid? En wat moeten we nu echt eens oplossen?

Deze samenspraak, zoals het in Zoetermeer wordt genoemd, vindt plaats in vier rondes. De eerste ronde is vooral ophalen van ideeen en wensen over de stad in 2030. De tweede ronde is een verdiepingsslag van de centrale thema’s die uit ronde 1 zijn gekomen. De derde ronde wordt de richting gekozen door de inwoners. En in de vierde ronde vindt het politieke proces plaats: besluitvorming en start uitvoering.

De uitkomsten zijn bouwstenen voor de omgevingsvisie, waarlangs Zoetermeer zich in de komende jaren ontwikkelt. Daarnaast worden de uitkomsten gebruikt voor programma’s die al in gang gezet zijn, zoals de binnenstad en het entreegebied.

Fulco Treffers is inhoudelijk verantwoordelijk voor de gesprekken in de samenleving, en vervolgens de doorvertaling naar gedeelde conclusies en deelprojecten.

In opdracht van: Gemeente Zoetermeer
In samenwerking met: Ronald Schepers, Wit communicatie
Periode: januari 2018 – februari 2019

Buurtvisie Kanaalstraat, Utrecht

Kanaalstraat Utrecht_integrale
toekomstvisie

Afstappen voor een praatje. Even oversteken om een broodje döner te halen. Snel met de auto de weekboodschappen doen bij de groenteboer en Iraanse speciaalzaak. Een ommetje maken met de kinderwagen. Van station naar huis in een paar minuten lopen. Met vrienden een hapje eten bij de Surinamer.
Gezelligheid. Drukte. Stadse dynamiek. En rust, wonen, naar school gaan, op straat spelen en in de tuin zitten.
Maar ook: de beleving van een rommelige en onveilige Kanaalstraat en Damstraat, door hardrijdende auto’s, hangende jongeren, lachgasgebruikers en een lange historie van instromende en uitstromende bewoners. Plus de enorme ontwikkelingen in de directe omgeving van het station en de Jaarbeurs, die invloed hebben op het gebied van bijvoorbeeld verkeer en gezondheid.

In dialoog

Bij buurtondernemers en bewoners zit een enorme drive om iets moois en bijzonders van het gebied te maken. Ze worden daarin gesteund door 12N Urban Matters en Frans Werter en Suzy Koot van Buro de Steeg. We werken samen aan een toekomstvisie. Buro de Steeg heeft de focus liggen op het vormgeven en goed laten verlopen van het proces. 12N werkt aan de opgave vanuit stedenbouw, verkeer en overige inhoudelijke disciplines.

De soms tegengestelde belangen van ondernemers en bewoners worden uitgebreid besproken, en er wordt met hen gezamenlijk gezocht naar oplossingen. Soms heel constructief en collectief, en soms weer tegenover elkaar. Maar steeds in dialoog. Een zeer complexe opgave, waar verkeer, economie, gezondheid, duurzaamheid, inrichting, stedenbouw, volkshuisvesting en maatschappelijke ontwikkeling in elkaar grijpen.

De visie

De Kanaalstraat en de Damstraat zijn ook in de toekomst levendige winkelstraten in een woonwijk, een begrip ver buiten Utrecht. Veel mensen bezoeken de Kanaalstraat: uit West, of de rest van de stad of misschien zelfs ver daarbuiten. Hier kom je met de bus, op de fiets, te voet of met de auto. Iedereen voelt zich thuis, veilig en prettig in de Kanaalstraat en de Damstraat. Het is hier netjes en schoon met een mediterrane ‘look and feel’. Dit is echt de multiculturele samenleving, in het hartje van de stad. De verschillende groepen Nederlanders lopen door elkaar, raken elkaar, maar hebben ook eigen gebruiken en gewoontes. Zonder onderling gedoe, zonder overlast, zonder irritatie. Ondanks dat alles druk is en dicht op elkaar, ondanks de vele bewoners op deze vierkante kilometer. Het is niet de meest brave buurt van de stad, maar het is er ook niet meer ruig en onveilig.

De Kanaalstraat en Damstraat zijn veelzijdige straten nu en in de toekomst. Op dit moment ervaren bewoners en winkeliers ook regelmatig overlast. Van jeugd of kleine criminaliteit. Of van het verkeer dat chaotisch en gevaarlijk is. Voetgangers, fietsers en auto’s zitten elkaar regelmatig in de weg. Dat willen wij oplossen.

Daarom is onze visie op hoofdlijnen:
• veilig en rustig wonen en opgroeien in een mooie, schone en duurzame omgeving
• winkels en horeca: zowel voor de buurt, de stad als de rest van Nederland
• multiculturele karakter behouden; meer diversiteit in aanbod van producten maakt de straat compleet
• ruimte voor álle bewoners en ondernemers (geen verdringing)
• kwalitatief betere uitstraling, met meer ruimte voor groen, ontmoeting en verblijf
• bereikbaar en veilig voor auto, fiets, voetganger en openbaar vervoer, én meer ruimte voor voetganger
• de Damstraat als entree van Lombok en geen sluiproute meer

Aangeboden en aangenomen

Concrete maatregelen zijn op elk van bovenstaande punten terug te lezen in de visie. Dat houdt onder andere in: een herinrichting van de openbare ruimte, met meer ruimte voor voetgangers, eenrichtingsverkeer voor auto’s op de Kanaalstraat en monitoring van parkeersituatie in de woonstraten.
De visie is in december 2017 door de buurt gepresenteerd en aangeboden aan de wethouder. De gemeenteraad heeft vervolgens een motie aangenomen om de wethouder aan te sporen zo snel mogelijk geld te vinden voor de uitvoering.

Klik hier voor de visie.
Klik hier voor de blog.
Klik hier voor de infographics over het proces tot medio april

Voor: ondernemers en buurtbewoners van Lombok
In opdracht van: gemeente Utrecht
In samenwerking met: Frans Werter (Buro de Steeg) en Suzy Koot (Bureau Lokahi)
Periode: oktober 2016- december 2017

Sociaal en ruimtelijk plan

Drents Dorp_ruimtelijke en sociale transformatie

Eindhoven is booming. Strijp is hot. Maar Drents Dorp Oost, dat tussen alle grote ontwikkelingen van Strijp S, Strijp R en Strijp T ligt, daar leek het al jaren pauze. Bewoners hadden het vermoeden dat de buurt gesloopt zou worden. En het is ook zeker geen plek waar alleen maar lieverdjes wonen. Een typische arbeidsbuurt.

In 2011 is 12N gevraagd om samen met bewoners te gaan werken aan een gebiedsvisie voor Drents Dorp Oost. Uitgangspunt was behoud van de stedenbouwkundige structuur en in principe ook van de woningen. Met die boodschap ging 12N de wijk in.

Drents Dorp is een van de twee wijkvernieuwingsgebieden in het district Strijp. Het gebied bestaat voor het grootste deel uit arbeiderswoningen die tussen 1925-1930 gebouwd zijn door Philips. Toen Philips wegtrok, raakte de buurt in een neerwaartse spiraal. Werkeloosheid, criminaliteit, anonimiteit en problemen achter de voordeur, Niet alleen de huizen hadden aandacht nodig. Ook de mensen die er woonden.

Groot onderhoud

Geen massale inspraakavonden in anonieme zaaltjes. Maar gewone gesprekken, met mensen uit je eigen straat, bij een van je buren thuis. Dat is de Tupperware-methode – die 12N ontwikkelde. Een laagdrempelige, snelle manier om met bewoners in gesprek te raken over de staat van hun woningen en buurt. Wat wil je wel, wat wil je niet, welke keuzes maken we gezamenlijk als het gaat over groot onderhoud van de buurt? Dichtbij, met korte, heldere verslagen, een snelle besluitvormingen en maximaal drie keer overleg. Mensen met elkaar verbinden, en vervolgens hun wensen vertalen: na driekwart jaar lag er een sociaal ruimtelijk plan op tafel. In samenspraak met meer dan de helft van het totale aantal bewoners werden de ambities én afspraken voor de aanpak van de woningen, de buitenruimte en de sociale samenhang in de buurt beschreven. Daarin toonden buurtbewoners zich realistisch. Geen paleizen en gouden kranen, maar wél keuzevrijheid: openslaande tuindeuren of toch een toilet boven, en gezandstraalde gevels in plaats van nieuwe kozijnen.

Het groot onderhoud in Drents Dorp zit er inmiddels op. De meerderheid van de buurtbewoners is dik tevreden. Men kijkt terug op een weliswaar ingrijpend onderhoud, maar met veel waardering voor de manier waarop de woningcorporatie via 12N de bewoners betrok bij het proces.

Sociale cohesie

Toen Philips wegtrok uit Strijp, raakte Drents Dorp niet alleen een werkgever, maar ook een rode draad in haar bestaan kwijt. Dat had grote consequenties. Van een buurt waar veel mensen werkten, elkaar kenden en voor elkaar zorgden, veranderde Drents Dorp in een anonieme plek met veel werkeloosheid en anonimiteit. Hoe geef je zo’n buurt, die door de woningcorporatie als ‘op zichzelf’ ervaren wordt, een sociale impuls? Dat vraagt om een out of the box strategie.

Anemoon Geurts van Moon|en|co bedacht in nauw overleg met 12N de Drents Dorp Angels. Drie meiden uit de creatieve industrie, met alle drie hun eigen expertise (fotografie/theater, vormgeving en illustratie/schrijven) trokken de buurt in . Ze daagden bewoners uit, om, soms letterlijk, over de drempel van hun voordeur te stappen. Met veel enthousiasme en creativiteit zette het drietal tientallen projecten op. Theatervoorstellingen voor en door bewoners, een festival over de meest geliefde én gehate bewoners van de buurt (huisdieren), etentjes, en een jaarlijkse deelname aan hét evenement van Eindhoven: Dutch Design Week. Met in de buurt gemaakte producten. Een succesvolle aanpak: de sociale cohesie groeide in een paar jaar tijd sterk. De rol van de Angels veranderde langzaam van sturend naar ondersteunend. Inmiddels is er een volwaardig en groot team aan vrijwilligers, dat zelf de kar trekt in een groot aantal succesvolle activiteiten.

Social design – ook wel co-creatie – is nog steeds een onderdeel van het programma in de buurt. Design en cultuur, gebaseerd op de verhalen, wensen en mensen in de buurt, benadrukken de eigenheid en identiteit van Drents Dorp. Mensen gaan anders kijken; naar zichzelf en hun talenten, maar ook naar hun buurt en woonomgeving. Via social design slaagde Drents Dorp erin de aansluiting met de ontwikkelingen op Strijp S, R en T te maken. Op geheel eigen én eigenzinnige wijze uiteraard.

Ontmoetingsplek: het Drents Dorp Hoofdkwartier

Ruimte en sociaal komen samen in het Drents Dorp Hoofdkwartier. Na signalen van bewoners onderzocht 12N de mogelijkheid voor een ontmoetingsplek voor de buurt. De keuze viel al snel op een ongebruikelijke locatie: pal onder het viaduct bij de entree van de wijk, lokaal bekend als het ‘Strijps Bultje’. Ontwerper en buurman Piet Hein Eek kreeg opdracht het pand te bouwen. Het Hoofdkwartier werd een sfeervol pand, gemaakt van sloopkozijnen, licht en gezellig en vrijwel elke dag open. Daarmee transformeerde een naargeestige, donkere plek onder het viaduct tot het levendige, kloppende hart van Drents Dorp.
Het idee om van deze rotte plek juist een pareltje in de wijk te maken past in de lijn van werk van 12N. Grote effecten op de leefbaarheid door fysiek kleine ingrepen.

Toekomst

De gecombineerde aanpak van fysieke en sociale vraagstukken in Drents Dorp, heeft een beweging in de buurt op gang gebracht die inmiddels landelijk de aandacht trekt. Van een wijk in een neerwaartse spiraal, laat de buurt nu zien hoe de gepolitiseerde ‘participatiemaatschappij’ er in de praktijk uit kan zien. Drents Dorp is nog steeds die eigenwijze volksbuurt met een rauw randje. Maar nu trots, vol eigen initiatief en zorgend voor elkaar. 12N legde samen met andere partners de bouwstenen voor een toekomst waarbij bewoners het heft in eigen hand nemen.

In opdracht van: Woonbedrijf
In samenwerking met: Moon|en|co
Periode: 2012-2015

Districtsplan Strijp, Eindhoven

Districtsplan Strijp_stedelijk en intiem wonen in Strijp

District Strijp is opgebouwd vanuit oude Philipswijken, de basis van Eindhoven. Woningcorporatie Woonbedrijf beheert meer dan de helft van de in Strijp aanwezige 6000 woningen. Woonbedrijf kent dan ook veel bewoners in de 22 buurten. Dat maakt het uitzoomen wel eens lastig. 12N urban matter hielp daarbij, ontwikkelde samen met de medewerkers de visie op het gebied en legde dit voor Woonbedrijf vast in dit districtsplan.

Niet langer ‘oude Philipstijd’

Nergens in Nederland is zo goed te zien is hoe veel invloed de industriële revolutie had op de Nederlandse stedenbouw. Grote fabrieksterreinen en bijbehorende arbeidersbuurten wisselen elkaar af in Strijp. Maar de nieuwe bewoners, zoals jonge designers, thuiswerkende gezinsbegeleiders en mobiele consultants, leven en werken niet meer in de ‘oude Philipstijd’. Niet vreemd dus dat vernieuwende ontwikkelingen, zoals transformatie en verdichting, steeds meer opkwamen de laatste jaren. Tijd om stadsdeel Strijp onder de loep te nemen: welke visie maakt van Strijp het levendige, creatieve, stedelijke, maar ook dorpse, historische stadsdeel dat de corporatie voor ogen heeft?

Het districtsplan heeft twee hoofddoelen. Enerzijds verbindt het de sociale en ruimtelijke ontwikkelingen in de afzonderlijke buurten. Op de tweede plaats geeft het districtsplan inzicht in de opgave en de werkwijze van de corporatie in Strijp als stadsdeel. De problemen, uitdagingen en hoofdrichtingen moeten helder worden gemaakt voor alle Woonbedrijf medewerkers, professionele partijen en bewonersorganisaties. In een tijd van een meer en meer terugtrekkende overheid en grote veranderingen in de vastgoedsector moet ook de corporatie binnen die samenwerking een heldere positie aangeven.

Beheren, ontwikkelen en verbinden

Samen met betrokken partijen is 12N de zoektocht naar de toekomst van Strijp aangegaan. De zoektocht leidde tot drie hoofdpunten in de opgave en de werkwijze: beheren, ontwikkelen en verbinden. Het beheren gaat verder dan alleen het handhaven van de woningen. Er wordt verder gedacht, zoals het bieden van kansen aan bewoners door sociale ondersteuning.
Het ontwikkelen van onder andere braakliggende terreinen en leegstaande panden vindt plaats in de buurten waar Woonbedrijf veel eigendom heeft. Niet alleen, maar samen met de gemeente en andere betrokken partijen die hetzelfde doel hebben. De leefbaarheid en het woonklimaat moeten worden verbeterd, ondanks de economisch zwakkere tijd. Denk hierbij aan het Hoofdkwartier Drents Dorp , waar wijkvernieuwing plaats vindt in het tijdelijk informatiecentrum onder een viaduct.
Het verbinden brengt samenhang in de ontwikkelingen die gelijktijdig in Strijp plaats vinden. Afwegingen kunnen beter worden gemaakt. Wat te doen met leegstaande bebouwing, of waar komt een nieuwe supermarkt en wie heeft daar eigenlijk inspraak in? Hoe kan de gemeentelijke sociaal-maatschappelijke analyse van geheel Strijp gekoppeld worden aan de toekomstplannen van Woonbedrijf? Afwegingen voor dergelijke vragen worden integraal gemaakt in de grootstedelijke nieuwbouw in de buurt Strijp-S en de ontwikkeling van een breed gedragen sociaal-ruimtelijke toekomstvisie in de buurt Lievendaal.

Download Districtsplan Strijp

In opdracht van: Woonbedrijf
Met ondersteuning van: Timo Bralts – Bestwerk, layout en cartografie en Dorot Sobczyck – fotografie
Periode: vanaf februari 2012

Nieuwkomers, regio Eindhoven

Nieuwkomers _ kijken door de ogen van een vluchteling

Urgent en complex, twee woorden die het debat rond de vluchtelingenopvang samenvatten. Waar Europa aanvankelijk overvallen leek door de stroom nieuwe mensen, is er nu daadkracht. Bij overheden, maar ook bij andere organisaties en ‘gewone burgers’. Er wordt gezocht naar structurele oplossingen. Daarbij is onderlinge afstemming onmisbaar.

Aan 12N Urban Matters de taak om twee conferenties over het onderwerp te organiseren, in opdracht van negen gemeentes uit de regio Eindhoven. De eerste was op 18 november, met de centrale vraag: hoe kunnen we nieuwkomers zo goed en snel mogelijk huisvesten, zonder verdringing op de sociale woningmarkt? En of deze conferentie tien dagen later kon plaatsvinden? Natuurlijk! 12N heeft ervaring in het organiseren en voorzitten van grote bijeenkomsten (onder andere voor Architectuurcentrum Eindhoven, SPACE-S, BNA) en het leiden van een goed debat, ook over politiek gevoelige onderwerpen.

De positieve reacties op dit eerste congres leidden tot een nieuwe vraag voor een groter congres, waar naast huisvesting ook de thema’s werkgelegenheid, taal, onderwijs en inburgering aan bod kwamen. Aangezien 12N Urban Matters niet voor niets 12N URBAN MATTERS heet, werd deze vraag met beide handen aangegrepen. Dit zijn de bij uitstek de zaken waar stedenbouw en volkshuisvesting ook andere beleidsterreinen raakt, en waar je de samenwerking op moet zoeken!

Opmerkelijk: bij het bespreken van de situatie van nieuwkomers, denken we vaak vanuit onze eigen structuur, onze regels en taakstellingen. Maar we stellen ons niet vaak de vraag: wat wil de nieuwkomer, en hoe ervaart die de medewerking? Voor een tweede, breed ingestoken conferentie over nieuwkomers en participatie op 22 juli, zocht 12N daarom nadrukkelijk de samenwerking met nieuwkomers. Ze schoven aan bij de voorbereidingen en deelden hun ervaringen. Ook met de conferentiebezoeker: geen afstandelijke feiten, maar echte verhalen. Dichtbij en persoonlijk: de bezoekers kregen aan de hand van een klantreis een aantal vraagstukken en situaties om te bespreken en te beoordelen.
‘Ik wil de taal snel leren. Een uurtje per week in een klaslokaal is niet genoeg.’
‘Mijn gezin komt over, maar ik sta op de wachtlijst voor een kamer. Hoe moet dat straks?’
‘Mijn buurman is bang voor mij, en ik voor hem. Is hij voor of tegen mij?’

Vragen die de deelnemers laten kijken door de ogen van een nieuwkomer. Meedoen is de sleutel. Elk verhaal is anders, elke vraag persoonlijk. Misschien moeten antwoorden dat ook kunnen zijn.

Lees hier het verslag van de bijeenkomst van 14 juli 2016.

In opdracht van: negen gemeentes uit de regio Eindhoven
Periode: 2016